Limonadesiroop
Laarsjes. Twintig laarsjes in een kring. Roze met glitters, groene met een kikker er op, blauwe of rode, allemaal op de zachte mossige bosgrond. Een paar decimeter boven deze snoezige laarsjes zie ik tien paar ogen mij verbijsterd aankijken. In een ademloze stilte en met onversneden ongeloof word ik aangestaard. De gezichtsuitdrukking van de kleuters is zo heerlijk puur en de boodschap is helder: “Wat jij daar zegt boswachter, dat kan absoluut niet, wij zijn kleuters en experts in limonade, een boom die limonade maakt… dát bestaat niet!”. Inwendig lig ik dubbel, nu ik de volledige en verbijsterde aandacht heb van mijn jonge gehoor. En eigenlijk geef ik ze gelijk ook. Een boom die limonadesiroop maakt, dat is absurd!
Wie ik dit verhaal ook vertel, van kleuter tot senior, iedereen is er even verbaasd over. We zijn allemaal vertrouwd met de herfst. In de herfst vallen de blaadjes van de bomen, maar niet voordat ze eerst prachtig geel, oranje en rozerood verkleuren. Allemaal zo bekend maar ook zo onbekend. Want wat wij ons niet realiseren is dat die kleuren een doel hebben! Met een beetje goede wil kunnen we ons allemaal iets herinneren van de biologieles over fotosynthese. Je weet wel, iets met zonlicht en koolstofdioxide en bladgroen, waardoor zetmeel wordt gemaakt voor de boom als voedsel en zuurstof voor ons. Dat is een prachtig proces en gebeurt met de bladgroenkorrels in een blad. Met de komst van de herfst en het verlagen van de temperatuur ontstaat er een wezenlijk probleem voor de boom. De bladeren blijven vocht verdampen maar door de lage temperatuur is de boom niet meer in staat voldoende vocht uit de bodem op te slurpen om de bladeren van vocht te voorzien. De boom heeft maar één keus en dat is zo snel mogelijk het blad afstoten en wachten op betere tijden, anders sterft de boom aan vochtgebrek. Maar de boom laat zijn blad niet vallen vóór hij eerst alle bruikbare voedingsstoffen uit het blad heeft gehaald. Hij doet dit door al het bladgroen terug te trekken in de takken. Bij sommige bladeren kun je het ook zien, het blad is geel verkleurd, maar precies rond de bladnerven zijn nog restantjes groen te zien. Wat dan alleen als verrassing tevoorschijn komt: de bladeren hebben niet alleen bladgroenkorrels maar ook bladgeelkorrels, bladoranjekorrels en bladroodkorrels. Het klinkt raar als je dit probeert uit te spreken, het blijft echter een feit dat de bomen ons gewoon in het ootje nemen en een blad veel meer kleur heeft dan alleen groen. En dan komt hier ook het bijzondere fenomeen van de ‘limonadeboom’ naar voren. Met de gele, oranje en/of rode bladkorrels worden in de herfst suikers aangemaakt, letterlijk dus. De boom maakt suikers aan en neemt ze op in de cellen van de takken, stam en wortels. Zó snugger vind ik dit want suikers kunnen niet bevriezen en dat is dan ook precies de reden waarom de boom dit doet. Bij een vorst heeft hij niets te deren, de suikers werken als een antivries!
Met plezier kijk ik naar de kleine gezichtjes aan wie ik een sterk vereenvoudigde versie van dit verhaal vertel. De bomen worden door de kleuters met hernieuwde interesse en onverbloemd respect bekeken. Hun koppies glunderen, zij hebben een kijkje gekregen in een mysterieus sprookjesland en ze weten en voelen: ‘wij zijn deel van dit bijzondere land!’. Waren wij allemaal maar zo wijs…
